"Sigorta şirketleri neden bu kadar çok soru soruyorlar? Bizi neden sigorta etmiyorlar? Primler neden bu kadar yüksek? Sigortacıların istediği önlemleri alırsak batarız! O kadar önlemi alırsam sigortaya gerek kalmaz! Bizim binamız yapıldığı zamanki yangın yönetmeliğine uygun!"
Bu şikayet ve serzenişler hepimiz için tanıdık değil mi?
Şubat ayındaki depremlerden sonra oluşan seller, basına da yansıyan büyük yangınlarla 2023 mağdurların yanı sıra sigorta şirketleri açısından da pek çok yönden zor geçiyor.
Geçtiğimiz hafta Bursa İnegöl'de çıkan yangın sigorta sektörünü hareketlendirdi. Çünkü bu korkutan büyük hasarlardan biri.
Belirtildiğine göre yangın bir orman ürünleri fabrikasında çıkıyor. Fabrika bir organize sanayi kompleksinde yer alıyor, çıkan yangın etrafa da sıçrıyor. 20 saat süren çalışmalar sonunda yangın söndürülüyor. Sonunda yangının çıktığı fabrika ile birlikte 9 fabrikanın yangından zarar gördüğü ve ilk etapta 1 -1,5 Milyar TL zarar olduğu belirtiliyor. Çok şükür ki yangında bir can kaybı olmamış, insanlar hızlıca tasfiye edilmiş, fakat 4 kişi dumandan etkilenmiş.
Ekonomi Yazarı Elif Didem Danacıoğlu'nun www.bursadabugün.com sitesinde yer alan yazısındaki bilgilere göre stok malzeme dolu olan alanın yarısına yakınında büyük zarar oluşmuş, Yaklaşık 100 bin metrekarelik kapalı alanın 30 - 40 bin metrekarelik alanında bulunan 4 firma tamamen yanmış.
Yangın, yıldırım ve infilak, endüstriyel sabit kıymet sigorta poliçelerinin ana teminatıdır. Poliçelerde yer alan deprem, sel, fırtına, hırsızlık gibi diğer teminatlar ise ek teminatlardır.
Sigorta fiyatı, sigorta edilecek tesisin faaliyet alanı, risk önlemleri, sigortacının risk kabul şartları ve sigortalının hasar geçmişi gibi pek çok kriter ve bilgi değerlendirilerek belirlenir.
Bazı endüstriler ise, riskin doğası gereği , diğer risklere göre daha tehlikelidir, risklerin gerçekleşme olasılığı yüksektir ve bu olayda olduğu gibi büyük zararlara neden olur.
Yangın risklerinde farklı senaryolar var;
NLE (Normal Loss expectancy- Normal Kayıp Beklentisi): Bu, tüm yangın koruması fonksiyonel ve beklendiği gibi çalışırken normal koşullar altında beklenen kayıp tahminidir. Bu aynı zamanda eksik olan bir yangın önlemi tamamlandıktan sonra beklenen kayıptır. PML (Probable Maximum Loss- Muhtemel Maksimum Kayıp): Bu, normalde yalnızca bir sprinkler sisteminde bir miktar bozulma ile beklenen kayıp miktarıdır, ancak tüm koruma sistemlerinin tamamen kapanması söz konusu değildir. MFL (Maximum Forceable Loss- Maksimum Öngörülebilir Kayıp): Bu en kötü durum yangın senaryosudur: fıskiye sistemleri çalışmıyor, itfaiye gelmiyor, yanıcı madde birikimi zirvededir. Yangının yayılmasını durduracak tek şey, önemli bir güvenlik duvarı veya boşluk ayrımı ve sonunda yanacak yanıcı malzemenin bitmesidir. EML (Estimated Maximum Loss -Tahmini Maksimum Kayıp): Bu terim, MFL'ye benzer, ancak "uzak tesadüfleri" dışarıda bırakabilir ve biraz daha düşük olma eğilimindedir. MPL (Maksimum Olası Kayıp veya Maksimum Olası Kayıp): Maksimum Olası Kayıp, MFL'ye daha çok benzerken, Maksimum Olası Kayıp, PML konseptine benzer. Olası koruma olmadığını varsayar; olası, bazı önlemler devrededir. . AS (Amount Subject): Belirli bir yangın alanındaki potansiyel kayba maruz kalan toplam değer miktarıdır (maddi hasar ve zaman unsuru).
İlerleyen günlerde daha detaylı bilgiler gelecektir mutlaka, haberlerden ve sektörden gelen bilgilerle Bursa İnegöl'deki yangına beraber bakalım.
Bursa Büyükşehir Belediye Başkanının açıklamasına göre yanan alan önceden büyük bir tekstil fabrikası olarak kullanılmaktaymış (iplik fabrikası), şimdi ise 9-10 mobilya ve mobilya yan sanayi gibi işletmelerin kullandığı bir alana dönüşmüş. Yangın 110 dönümlük alanın 70 dönümlük kısmında etkili olmuş. Resimden görüldüğü gibi binalar yapışık ya da dip dibe. Bu görüntü sadece buraya özgü değil, şehir içlerinde ya da önceden yapılmış pek çok sanayi sitesine benzer görüntüde (1).
İstanbul, Yalova, Kocaeli, Balıkesir ve Bilecik’ten gelen takviye ekiplerle birlikte 400’ü aşkın personel yangını kontrol altına almak için çalışmış, 4 helikopter ve 2 uçakla da söndürme çalışmaları yapılmış (2).
Yangının çıkış nedeni henüz bilinmiyor, elbette bazı tahminler olacaktır. İtfaiye ve eksperlerin incelemeleri sonucunu duymayı çok isteriz (3) çünkü sadece sigorta şirketleri tarafından bilinmesi yeterli değil.
Yangın kendi başına ciddi bir sorunken, sonrasındakiler de oldukça yıkıcı (4)
- Sigorta poliçeleri
- Sigorta poliçesindeki bedeller ve limitler
- Sigorta poliçesindeki koşullar
- Pazar ve iş kaybı
- Çalışanların ve tedarikçilerin durumu
- Çevre kirliliği
- Sıçrama nedeniyle zarar gören diğer fabrikaların zararları (yukarıda sayılanların tümü onlar için de geçerli)
- Yangın esnasında alanda bulunan çalışanlar dışındaki üçüncü şahıslar ve onlara ait varlıklar
- Toplumsal ve psikolojik etkiler
- Cezalar
- Sigorta sektörüne etkileri
1 Yangın alanı
Önceden entegre bir sistemin parçaları olan binalar, tek parça halindeyken, bütünsel bir risk mühendisliği çalışmasıyla, belirli bir disiplinle idare edilirken; parçalanıp, farklılaşmış. Menfaat sahiplerinin sayısı artmış, her birinin sigorta algısı, prim ödeme gücü ve risk iştahı oranında değişen ve farklı farklı sigortacıların devreye girdiği bir şekil almış, parça parça olması nedeniyle bedel olarak da kapasitelerin yeterli geldiği meblağlara gelmiş. İçerideki üretim prosesleri, depolanan emtialar, yapılan revizyonlarla bina içindeki değişiklikler, eklemeler ve çıkarmalara ilişkin bilgiler muhtemelen güncel değil. Merkezi bir risk yönetimi disiplini yerine, bireysel ve bağımsız riskler haline gelmişler.
Havadan çekilen fotoğraflarda görüldüğü gibi binaların bazılarının duvarları ortak, çatılar bitişik, ayrı olan binaların ise birbirine mesafesi çok yakın. Aynı kompleks içerisinde bulunan metal, kağıt, cam, inşaat, mobilya, iplik ve tekstil alanında üretim yapan 10 fabrikada yanıcı, patlayıcı ya da bir yangında hemen alev alan pek çok malzeme, emtia ve üretim malzemeleri mevcut. Herhangi bir noktada başlayan yangın, ilk müdahale yapılana kadar bu kadar yanıcı ve patlayıcı malzeme ile çok hızlı şekilde yayılabilir.
2 Yangınla Mücadele
Bu sıkışık düzende yangın söndürme çalışmalarının yapılabilmesi için yeterli fiziksel alan da kalmıyor.
Hangi binada ne tür malzeme olduğunu gösteren bütünsel bir tesis haritası da olmadığından itfaiye, müdahale esnasında bir bilinmezle ve bir anda ortaya çıkabilecek çok daha farklı ve ciddi risklerle de mücadele etmek zorunda kalıyor.
Oldukça geniş olan yangın yerine pek çok noktadan müdahale edilmesi gerekiyor. Bu da müdahale edecek tecrübeli ekip, yeterli sayıda ekipman ve teçhizata ihtiyaç olduğu anlamına geliyor. Ülkemizin en büyük sanayi bölgelerinden biri olan Bursa ve çevresinde itfaiye teşkilatına yakın illerden ekiplerin destek verdileri, havadan söndürme çalışmalarının da yapıldığı zorlu bir operasyon oldu bu yangın.
3 Yangının çıkış nedeni
Yangın, gerek iş güvenliği anlamında, gerekse de günlük yaşamımızda en çok karşılaştığımız tehlikelerden biri. Yanma sonucu farklı yoğunlukta ısı, ışık ve duman açığa çıkar. Yangın elektrik kontağı, ısıtma sistemleri, kaynak işleri, patlayıcı parlayıcı maddelerin yeterince korunmaya alınmaması gibi sebeplerden ortaya çıkabilir. Sanayi yangınlarına bakıldığında yangınların genellikle elektrik arıza ve kontağından, sürtünmeden, mekanik kıvılcımlardan, sigara ve kibrit alevinden, sıcak yüzeylerden, alevli imalatlardan, kaynak ve kesme işlerinden, fazla ısınan malzemelerden, statik elektrikten ve kendiliğinden meydana gelen yanmadan kaynaklandığını görüyoruz.
Bu sebeptendir ki sigorta şirketleri bir tesisi sigorta etmeden önce yangın riskini görmek ve ölçmek ister. Bu amaçla risk teftiş ziyaretleri yapılır, detaylı soru formları ile tesisin yangına karşı ne kadar güvenli olduğuna bakılır. Sigorta edilebilir durumlarda ise de yine önlemlerin kalitesi ve endüstriye özel koşullarla fiyat belirlenir.
Risk teftişte elektrik panoları, şarj üniteleri, binanın yapı tarzı ve malzemesi, çatının tipi ve materyali, yangın dolapları, söndürme sistemleri, yangın alarmları, jeneratör, su depoları, yangın duvarları/kapılarının varlığı, komşu binalara yakınlık, itfaiyenin tesise olan mesafesi , yanıcı patlayıcı malzeme kullanımı ve depolama koşulları gibi pek çok konu gözden geçirilir. Alınan önlemlerin yangın yönetmeliği ve endüstriye özel diğer kurallara uygunluğuna da bakılır. Eğer önlemler yeterli görülmezse sigortalama reddedebilir ya da poliçeye belirli koşullar ekleyerek yangınla ilgili yatırımlar takibe alınır.
Yangının çıkış nedeni ve noktası tespit edilmesi için uzmanlar çalışıyor.
Bu yangında, yazının başında yer verdiğim en kötü senaryolarının gerçekleştiğini söyleyebiliriz.
Ne yazık ki sektör risk teftişleri ve yangın önlemlerini sorgulamada uzun yıllar sigorta bedeli yüksek ve/veya çok riskli gördüğü endüstrilere ağırlık verdi. Bu arada sayıca daha çok olan küçük sanayi tesisleri ya da sanayi sitelerine yaklaşım aynı titizlikte olmadı. Hatta daha geçtiğimiz hafta, sektörün ret verdiği bir riske, bir şirket koşullu bir teklif verdi, sonradan çıkan başka bir sigorta şirketi ise koşul koymadan üstelik neredeyse yarı maliyetine teklif verdi.Hayret edilecek bir durum!
Sektörde pek çok risk mühendisi, sigorta eksperi yangın riskine ilişkin önemli paylaşımlarda ve uyarılarda bulunuyor. Tam tabiriyle dilimizde tüy bitti dediğimiz bir durum.
Basında zararın 1-1,5 Milyar TL olduğu bilgisi geçiyor, ancak zararın boyutları bunun çok daha ötesinde olacak. Nasıl mı? Yukarıda belirttiğim 4 . bölümü bir sonraki yazıda detaylandıralım.
Herkese tekrar geçmiş olsun.
Comments