Deprem sonrası arama kurtarma çalışmalarının resmi olarak sonlanmasının ardından başlayan enkaz kaldırma çalışmaları çok tehlikeli bir riski beraberinde getirdi. Asbest .
19.yüzyıl sonlarında ve 20 yüzyıl başlarında mükemmel bir yangın geciktirici olması, yüksek elektrik direnci, ucuz ve kolay uygulanması nedeniyle asbest inşaat sektörünün ideal malzemesi olarak kabul edildi. Asbest, tutuşmazlık, sıcaklığa ve pasa mukavemet, ısı izolasyonu, yüksek mekanik dayanıklılık, çimento ve diğer benzerleri ile yakınlık kurabilme vb. gibi özellikleri olması nedeniyle birçok alanda kullanılmış;
Tavanlar, duvarlar, kirişler ve kolonlar üzerine püskürtme asbest, Asbest Çimentolu Su Tankı
Gevşek Dolgu İzolasyon, Kazan ve Borularda Kaplama
Tavan Kaplaması, Klozet, Bölme Duvar
Yangın Kapısı
Asbestli Halatlar ve Contalar, Marleyler, Kazanın Etrafındaki Asbestli Paneller
Yangın Battaniyesi
Duvar ve Tavanlarda Dekorasyon Amaçlı Kaplamalar, Eternit, Asbestli Çimento Paneller, Asbest Çimento Olukları ve Boruları
Üst Eşik, Asbestli Çimento Bacası, sigorta kutusunda, Havalandırma Sisteminde
Ancak asbest lifleri havaya karıştığı ve solunduğunda , liflerin boyutu nedeniyle akciğerle atamıyor, keskin olan lifler iç dokulara nüfuz ediyor ve
Akciğerlerde ölümcül yaralara sebep olan 10-20 yıl kadar devam eden asbestos
Akciğer, göğüs ve karın boşluğu kanseri mezotelyoma
Akciğer, sindirim sistemi, böbrek ve gırtlak kanserler, ve akciğer zarı kalınlaşması gibi ölümcül hastalıklara sebep olduğu anlaşıldı.
Kanada ve Avustralya da yüzbinlerce çalışanın asbeste maruz kalması , ölümler nedeniyle, ciddi tazminatlar ödendi.
Dünyada şu anda Türkiye'nin de dahil olduğu 67 ülkede asbest in her türü yasaklandı. Asbest, 1992 de Tehlikeli Atıkların Sınır Ötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi'nde kontrollü atık kategorisi olarak listelenmiştir. Spesifik olarak, bileşen olarak asbest (toz ve lifler) içeren tüm atık akışları kontrol edilir (Madde Y36). Genel anlamda,
Sözleşme Taraflarının, sözleşmenin 13. Maddesindeki bildirim prosedürü yoluyla bu tür atıkların ithalatını yasaklamış olan Taraflara tehlikeli atıkların ihracını yasaklaması ve buna izin vermemesi gerekmektedir.
İşyerinde asbeste maruz kalmaktan dolayı dava 1927'de ve bir asbest üreticisine karşı ilk dava 1929'da açılmış, O zamandan beri birçok dava açılmış. Dava sonucunda, üreticiler ürünlerini çeşitlendirip, asbest yerine geçen maddeleri üretmiş ve asbest temizleme işlerine başlamışlar. Ülkemizde inşaat sektöründe asbestin ne kadar kullanıldığına dair veriler oldukça sınırlı olmakla birlikte gerek bina gerekse endüstriyel birçok yapının üretim süreçlerinde kullanıldığı bilinmektedir.
Asbest uzun zaman denizcilik endüstrisinin temel dayanağı olmuştur. Gemi yapımcıları, parça üreticileri ve hatta donanmalar, gemilerini ateşten korumak için asbest ürünleri kullanmıştır. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), asbeste maruz kalmanın insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkisini vurgulayarak . 1 Ocak 2011'de yürürlüğe giren i değişikliklerle, gemilerde asbest içeren malzemelerin kullanımını yasaklanmıştır.
Asbest, 2001'de 11 Eylül Dünya Ticaret Merkezi'ne saldırı sonrası da gündem olmuştu. Çünkü bu binalarda da çelik kiriş saldırıları çerçevesini yalıtmak ve desteklemek için asbest kullanılmıştı. Saldırı binadan havaya 2000 ton asbest içeren büyük bir toz bulutu oluşmasına sonuç olarak, ilk müdahale ekipleri, bölge sakinleri ve diğer pek çok kişi, potansiyel asbest solunmasıyla karşı karşıya
bırakmıştı. 2011 yılında, Amerika Hükümeti tarafından kaç kişinin zehirli ortama maruz kaldığını ve bunun sonucunda hasta ilan edildiğini izlemek ayrıca, etkilenenlerin tedavi ve tazminat bulmalarına yardımcı olmak için Dünya Ticaret Merkezi Sağlık Programı (WTCHP) kuruldu. 11 Eylül saldırılarından bu yana, çoğu kronik solunum yolu hastalıkları ve kanserden mustarip 38.000'den fazla kişi WTCHP'ye kaydoldu. Bu kurbanların 2.100'den fazlası sağlık sorunları nedeniyle hayatını kaybetti ve bu sayının artması bekleniyor.
Kahramanmaraş merkezli depremin ardından zarar gören ve enkaz kaldırma çalışmaları yapılan bölgede çalışan herkes ve depremzedeler, gerekli önlemler alınmadığı takdirde ciddi bir asbest tehlikesi ile karşı karşıyalar. Ölümcül bir hastalığa yakalanmak içi çok fazla asbest solunmasına gerek olmadığı belirtiliyor . Çalışmalar ve günlük yaşamda buna özel üretilmiş toz maskeleri takılması elzem görünüyor.
Risk sadece bununla sınırlı değil, , maalesef molozların kaldırılmasıyla, son derece tehlikeli olan bu maddeler havaya ve suya da karışabilir. Bu nedenle özel alanlarda depolanması gerekiyor. Çalışma alanının büyüklüğü nedeniyle bu konuda uzman Asbest sökme uzmanları sayıca yetersiz kalabileceğinden tedbirlerin gecikmeden alınması gerektiği belirtiliyor.
Asbest in sigorta poliçelerindeki durumuna gelince;
Genel olarak sorumluluk sigortalarında asbest kaynaklı her türlü hasar teminat dışı bırakılmıştır.
Ek sözleşme ile dahil edilmemişse istisna edilmiş haller
Ürün Sorumluluk genel şartları -A.4. 1 cc
Mesleki Sorumluluk - A.4. 2 cc
Her halükarda Teminat DIŞI haller
Çevre Kirliliği Mali Sorumluluk Sigortası- A.7.cc
Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Zorunlu Mali Sorumluluk A.5.cc
Kloz metni;
Diethylstilbesterol (DES). dioxin, urea formaldehyde, asbest, asbestli ürünler veya asbest içeren ürünlerin varlığından, üretiminden, elleçlenmesinden, işlenmesinden, satış, dağıtım, depolama, bırakılma veya kullanımından kaynaklanan her tür hastalık (kanser dahil) veya asbestten kaynaklanan bütün tazminat talepleri.
İşveren Sorumluluk Meslek Hastalıkları genişletmesi açısından bakıldığında;
Ülkemizde kentsel dönüşümün başlamasıyla gündeme gelen asbest, ölümünden 10 yıl sonra Yargıtay'ın emsal kararı ile asbest kaynaklı mezotelyomanın meslek hastalığı kabul edilmesi ve tazminat davası açılmasıyla teminat kapsamında değerlendirilecek bir risk olmuştur. (Zafer Genç Davası)
Havacılık Sigortalarında benzer istisna olmasına rağmen bu istisna kayıtlı bir uçuş sırasındaki çarpışma, yangın, patlama veya çarpışma gibi anormal acil bir durumun neden olduğu veya bunlarla sonuçlanan herhangi bir hasar için geçerli değildir. LSW 2488 AGM 00003
Denizcilikte Asbest kaynaklı zararlar Çalışma ortamı ile ilişkili hasarlarda ABD, İngiltere ve Avustralya'da ki davalar dikkat çekmektedir. Asbest kaynaklı bedeni zararlar için gemi adamı veya adına açılan davalarda teminat veren P&I reasürörleri bulunmaktadır.
Enkaz kaldırmada görevli çalışanlar, kamu görevlileri, basın elemanları, yardımcı amaçlı bulunanlar , depremzedeler ve doğal yapının karşısında önemli bir risk olarak ortaya çıkan asbestin insan sağlığını tehdit etmemesi için gerekli önlemlerin alınması ve temizlik çalışmalarında standartlara uygun davranılmasının önemi ortaya çıkmaktadır.
Deprem sonrası yetkililerin asbest kaynaklı olabilecek sağlık sorunları ve çevre için de eylem planını devreye almaları gerekecektir.
Comments