Geçtiğimiz hafta sonu limana yanaşırken yükleme vinçlerine çarparak devrilmelerine sebep olan konteyner gemisi kazası sadece Türkiye'de değil, tüm denizcilik sektöründe flaş haber oldu.
Geçtiğimiz haftalarda Türklim'in , sektörün önde gelen liman işletmecileri, sigorta brokerleri ve eksperlerini davet ettiği, liman risklerinin sigortaları konusunda fikir alışverişinde bulundukları bir toplantıya katılmıştım. Bu kaza vesilesiyle daha önce Türklim e -dergide yayınlanmış, katkıda bulunduğum ortak yazıdan da alıntılar yaparak liman risklerine bakalım.
Limanlar medeniyetlerin, milletlerin, ülkelerin dünyaya açılan kapısı; asırlara dayanan stratejik ve ticari ağırlıkları, ekonomiye katkıları ile önemleri her geçen daha da büyüyen limanlar, denizcilik ve dünya ticaret tarihinin temel yapılarındandır.
Gemilerin güvenli bir şekilde yanaştığı, yükleme ve tahliye operasyonlarının yapıldığı, gümrük işlemlerinin gerçekleştiği; ayrıca yakıt, kumanya ve içme suyu gibi ihtiyaçların giderildiği alanlar olan limanlar sadece bulundukları bölgenin değil tüm ülke ekonomisi ve komşu ülke ekonomileri ile de yakından ilgilidir. Ülke ekonomisi açısından çok önemli olan limanların verdiği bu hizmetlerin, gelişen talebi karşılayabilmeleri, gerekli donanıma sahip ve ekonomik gelişmeleri karşılayacak kapasitede olmaları ve bu konumun sürekliliğin sağlanması önemlidir. Limanlar sadece ekonomik değil, ayrıca bir doğal afet durumunda tüm tahliye, kurtarma ve nakliye hizmetlerinin sağlanacağı yapılar olarak da son derece kritik bir role sahiptir.
Depolama, elleçleme, ayrıştırma, gümrükleme, ihracat, ithalat ve transit işlemler, altyapı hizmetleri, sigorta ve bankacılık, danışmanlık ve üretim gibi birçok entegre lojistik faaliyetin belirli bir bölgede gerçekleştirilmesiyle limanlar ve terminaller, her geçen gün daha da karmaşıklaşan çok modlu (intermodal) merkezler haline geliyor.
Liman riskleri Denizcilik (Marine) branşları arasında yer alıyor, Yıllar içinde edinilen deneyimler ve artan farkındalıklarla kapsamı ve çeşitliliği her geçen yıl artan denizcilik sigortalarında 2022 yılında dünyada 35,8 milyar dolar prim üretilmiş(Kaynak IUMI ( International Union of Marine Insurance) IUMI Stats Report 2023 ).
Limanların risklerini Varlıklar ve Sorumluluklar başlığında gruplayabiliriz.
Varlık riskleri, limandaki sabit kıymetlerde- yangın, yıldırım, infilak, doğal afetler (deprem, tsunami, sel, fırtına, dolu, zer kayması vb), deniz taşıtları çarpması, terör gibi nedenlerle oluşan zararlar ve bu risklerin gerçekleşmesi sonucu oluşan kar kaybı, mekanik ekipmana gelen fiziksel zararlar ile
- Liman emanetinde bulunan yüklere gelen zararlar
- Erişimin engellenmesi nedeniyle oluşan kar kayıpları (Non-damage BI)
- Blokaj nedeniyle oluşan kar kayıpları (Non-damage BI)
- Mekanik ekipmanlardaki arıza ve zararlar sonucu oluşan kar kayıpları (Makine kırılmasına bağlı kar kaybı)
Limanların sorumluluk riskleri daha karmaşık. Ekonomiye katma değerleri, sosyal dayanışmaya katkıları, önemli işverenler olmaları, çevre yükümlülükleri, çoklu tedarikçi ve hizmet sağlayıcılarla çalışmaları ve hukuksal yükümlülükler çerçevesinde, limanların riskleri titizlikle incelenmelidir.
Haber olan kazaya gelince; kılavuzluk hizmeti alan geminin limandaki vinçlere çarpmasının olası nedenlerini konunun uzmanları, eksperler ve denizciler tespit edecekler.
Böyle kazalar sonrasında aramızda sıkça konuşuruz. Olayın mali bilançosu oldukça ağır olacak gibi. Bir tanesinin maliyetinin halihazırda milyonlarca dolar olduğu belirtilen ve kazada devrilen 3 vinç için 'tamir edilemez' deniyor; tabi bu eksper raporunda kesinleşecek bir durum, hasar alan dördüncü vincin de durumu da diğerlerine benzer gibi.
Bu kazanın tetiklediği zararlara bakarsak:
Sabit kıymet zararları ve kar kaybı
Rıhtımın kendisine gelen fiziksel zararlar,
Vinçler- Bu vinçler raflarda satılan ekipmanlar değiller , siparişe göre üretiliyorlar. Mevcut iş planlamaları ve imalat sonrasında teslim sürelerinin 2 yılı bulacağı belirtiliyor. Bir şekilde hazırda vinç bulunması gibi iyi bir olasılık elbette var, ama bunun bile en az 6 ay ile 1 yıllık arasında bir süre alacağı konuşuluyor. Geçici olarak kiralama yoluyla elleçleme işlemlerine tekrar başlansa da , bu, 2 yıl boyunca limanın gelirinde azalma demek, yani burada hem varlık zararı var hem de kar kaybı söz konusu.
Zarar görmeyen kısımlarda kar kaybını azaltmaya yönelik alınacak tedbirler, yeni tedarik anlaşmaları, ekstra işçilik ve ek harcamalar
Enkaz kaldırma ve temizleme masrafları
Sabit kıymet ve makine kırılması sigorta poliçelerinin bir sonraki yenilemeleri esnasında limandaki duruma göre (onarım ve montaj işleri devam edebilir) limanın risk profilinin değişmesi neticesinde oluşacak (muhtemelen ağırlaşacak) yeni sigorta koşulları
Nakliyat Zararları
Vinçlerin düşerek zarar verdiği yakın mesafedeki konteynerler ve içlerindeki malların uğradığı zararlar
Olası gecikmelerden kaynaklı zararlar
Sorumluluklar
Bedeni zarar nedeniyle işveren sorumluluğu
Bu kaza nedeniyle limana yanaşamayan gemilerin açıkta beklerken geçirdikleri sürede oluşan demuraj ve başka bir limana yönlendirilmeleri gerekirse bundan kaynaklanacak ek masraflar ve yine gelirde azalma
Başka limanlara transfer nedeniyle diğer limanların iş programlarında oluşacak yoğunluk ve buna bağlı olarak artacak nakliye maliyetleri
Tedarikçi sigortaları ve sözleşmeleri, yükümlülükler
Arka planda kredi vb. yükümlükler, varsa bankalara karşı olan sorumluluklar, sözleşmesel olarak devam eden finansal yükümlülükler
Konteyner hattı ile yapılan sözleşmede yer alan karşılıklı sorumluluklardan kaynaklanan finansal zararlar
Bunlara ek olarak da resmi makamlarca yapılan işlemler, kıyı tesisleri sorumlulukları, iş sağlığı, iş güvenliği gibi pek çok mevzuatın da devrede olacağı anlaşılıyor.
Peki bu zararlar nasıl karşılanacak?
Limanın sabit kıymet ve makine kırılması ve bunlara bağlı kar kaybı sigortası ile liman sorumluluk sigortaları devrede olacak. Sigorta eksperleri hasar incelemeleri sonrası hasar nedeni ve özel koşullara göre hasarı değerlendirecekler. Bu kazanın tetiklediği her sigorta koruması kendi başına derya deniz, çok ehil uzmanlarca takip edilmesi gerekiyor.
Haberde belirtildiği gibi manevra esnasında kazanın meydana geldiği bilgisinden hareket edersek, bu durumda geminin P&I (Protection and Indemnity- Koruma ve Tazminat) sigortası devrede olacak. Peki nedir bu P&I ya da sektördeki adıyla Pandi?
P&I, gemi sahiplerinin kazara insanlara, mallara ve çevreye verdikleri zararın potansiyel olarak büyük maliyetlerini karşılamak için yaptırdıkları bir sigorta türüdür. Yaralanmalar, kargo kaybı, çarpışmalar ve kirlilikten kaynaklanan sorumluluklar bir geminin değerini çok aşabileceğinden, gemi sahipleri 19. yüzyıldan bu yana P&I sigortası yaptırıyor. Bunun en uygun maliyetli olan yolu da benzer düşünce yapısındaki sahip gemi sahiplerinin bir araya gelerek oluşturduğu kar amacı gütmeyen kulüpler. Bu P&I kulüpleri aracılığıyla armatörler, tazminat taleplerini karşılıklı olarak ödemek için sigorta primlerini bir havuzda toplarlar. Zaman içinde kulüpler kendi aralarında benzer bir havuz yöntemi uygulayarak maliyetleri daha da makul seviyelere getirdiler.
P&I sigortası tüm gemi sahipleri için zorunlu. Gemilerini iş veya ulaşım amacıyla veya uluslararası denizlerde yolcu, işçi veya yük taşımak için kullanan tüm armatörler P&I sigortasına sahip olmalıdır. Dünyanın her yerindeki limanlara girmek için kaptanın, armatörün ilgili P&I kulübü tarafından verilen ve sigortalarını liman yetkililerine gösteren bir 'giriş sertifikası' sunması gerekir.
Kaza yapan gemi, dünyada yüzlerce ofisle faaliyet gösteren büyük bir konteyner hattında çalışan bir gemi olduğundan yeterli P&I koruması olduğunu varsayabiliriz. Konteyner hatları ülkelerde de çeşitli limanlarla münhasırlık sözleşmeleri yaptığı için, oluşan zararın telafisi ve zararın büyümemesi amacıyla taraflar karşılıklı gayret içinde olacaklardır.
Denizcilik bu, kazalar olur. Bu kazada kaybın sadece maddi zararla sınırlı kalması, geçtiğimiz haftalarda basında yer alan kazalar gibi üzücü can kayıplarının olmaması teselli.
Her kaza ve hasar çok önemli bir öğrenme fırsatı aynı zamanda. Bildiğiniz gibi limanlar devletin en önemli yatırımlarından. Liman işletmecilerinin sigorta korumalarını gözden geçirerek, geliştirilmesi gereken yönleri konusunda danışmanlık almaları için çok doğru bir zaman. Bu kazada edinilen deneyimlerin diğer limanlarla da paylaşılarak, benzer durumlar için bir rehber oluşturulması ve bu konuda gösterilecek dayanışma sektöre çok katkı sağlayacaktır.
Tekrar geçmiş olsun.
#liman#gemikazasi #port #jetty #accident #captain #kaptan #sigorta #insurance #protectionandindemnity #Pandi #crane #vinc #containerline #konteyner #marine #denizcilik #cargo #nakliyat #club #loss #karkaybi #businessinterruption #trade #liabilities #injury #sea #denizcilik #profit #extraexpenses #financialloss #finansalkayip #handling #portliability #limansorumluluk #employersliability #isverensorumluluk #tazminat #mevzuat #regulation
Comments