Politik Risk diğer adıyla Yatırım Sigortası (Political Risk Insurance-PRI) ülkemizde yeni bir ürün olmasa da, bu sigorta daha çok konuşulur oldu. Özellikle Kuzey Afrika bölgesinde iş yapan inşaat şirketleri ve ticaret yapan kurumlar, bölgede gerçekleşen olaylar sebebiyle politik risk sigortası arayışına girdiler.
.
Ayrıca, ihracata yönelen Türk yatırımcılar hem ihracattaki ticari riskini azaltmak hem de ticaret yapılan ülkelerdeki politik risklerden korunmak amacıyla politik risk sigortasına daha fazla ilgi göstermeye başladılar.
Politik risk, uluslararası faaliyeti olan şirketlerin faaliyetlerinin yurtdışında iş yaptığı ülke, kendi ülkesi ya da üçüncü bir ülke kaynaklı ve şirketin kontrolünde olmayan nedenlerle engellenmesi ya da zarar görmesi olarak tanımlanıyor. Özellikle uluslararası alanda çalışan şirketler çok değişik ülkelerde işlemler gerçekleştiriyorlar ve bunun sonucu olarak da çok farklı hükümetlerle ilişkileri oluyor.
Politik riskler terör saldırısı, savaş gibi kavramlarla sınırlı değil, hükümetlerin uzun ve kısa vadede almış olduğu stratejik kararlar, kamunun menfaatleri doğrultusunda hazırlamış olduğu kanunlar, son dönemde gündemde sıkça yer alan ambargo ve yaptırımlar, Brexit gibi değişimler, dünyanın muhtelif şehirlerinde gerçekleşen karmaşa ya da saldırılar gibi hem yabancı hem de yerli yatırımcılar açısından yeni riskler doğurabiliyor. Bir ülkenin ekonomik sıkıntılar yaşaması politik istikrarın bozulmasına sebep olabileceği gibi, ülkeler politik gelişmeler nedeniyle de ekonomik sorunlar yaşayabiliyorlar. Kısaca yatırım riskleri sadece siyasi gelişmelerle sınırlı olmayıp yatırım yapılan ülkede meydana gelebilecek yasal, etik, kültürel nedenlerden meydana gelebilecek anlaşmazlıklar gibi daha karmaşık bir yapıya sahip.
Özellikle kamu projeleri, kredi verenleri politik risk sigortası yaptırmaya yönlendiriyor. . Örneğin, ülkemizde de operasyona geçmiş veya yapım aşamasında olan pek çok Yap-İşlet-Devret modeli kamu projelerinde önemli tutarlarda yurtdışı kredisi kullanılıyor.
Yapılan fizibilite çalışmaları, ülkenin finansal güvenliği, ülkenin siyasi ve hukuk duruşu, kültürel faktörüler, yönetim şekli, projenin gelir projeksiyonları , projeye kredi verecek finans piyasasının risk değerleme evrelerinden geçtikten sonra , finansörler koşulları ile birlikte krediye katacakları kapasiteyi belirliyorlar.
BİR RİSK AZALTMA YÖNTEMİ
Politik risk sigortası, ticari sigortalardan farklı olarak , işletmeleri ve ticari girişimleri diğer geleneksel sigorta poliçelerinin normalde karşılayamayacağı tehlikelere karşı korumayı amaçlamakta. Bu çok özel sigortayı İşletmelerin yatırım yaptıkları yabancı ülke hükümetlerinin olumsuz eylemlerinden veya eylemsizliklerinden kaynaklanan riskleri azaltması ve yönetmesi için bir araç olarak tanımlayabiliriz .
Politik Risk Sigortası- politik olaylar nedeniyle para kaybetme olasılığıyla karşı karşıya kalan yatırımcılara, finansal kurumlara ve işletmelere yatırım yaptığı ülkedeki hükümetin, büyük bir mali kayıp yaşamasına neden olacak bazı önlemler alma olasılığına karşı koruma sağlıyor. Bir şirketin faaliyetlerini doğrudan etkileyebilecek ve faaliyetlerine müdahale edebilecek devlet kamulaştırması, savaş, politik şiddet, ayaklanma, terörizm, devlet ödeme temerrüdü, sözleşme ihlali ve belirli hükümet eylemleri (yeni kanunlar ve/veya düzenlemeler) terör veya savaş eylemleri gibi çeşitli riskleri içeriyor.
Bu sigorta çok uluslu şirketler, ihracatçılar, bankalar ve altyapı müteahhitlerinin yatırım riskleri için önemli bir koruma görevi görürken, bir risk azaltma aracı olarak ,gelişmekte olan ülkelere yapılan yatırımlar için daha istikrarlı bir ortam sağlamaya ve finansmana daha iyi erişimin yolunu açıyor. 10-15 yıl gibi uzun dönemli yapılabildiğinden , yurtdışındaki riskleri azaltan bir katkısı bulunuyor.
Temel Başlıklarıyla Politik Risk Sigortası Kapsamı
1- Kamulaştırma ve Ayrımcılık
Siyasi nedenlerle, hükümetler şirketleri yan kuruluşlarındaki hisselerinden mahrum etmek için varlıklarına el koyabilir. Bir hükümet bir varlığa açıkça el koyacak kadar ileri gitmese bile aldığı aksiyonlarla bir şirketin haklarını kullanma kabiliyetini kısıtlayabilir. Politik risk sigortası, yurtdışında faaliyet gösteren işletmeleri aşağıdakiler gibi bir dizi keyfi hükümet eylemi risklerine karşı koruyor; Müsadere, kamulaştırma ve kamulaştırma, Seçici ayrımcılık Zorla elden çıkarma Lisans iptali ve sözleşme ihlali
2- Siyasi Şiddet ve Zorla Terk İşletmeler, bir üretim üssü kurmak veya maddi kaynaklara erişmek için çoğu gelişmekte olan demokrasilere sahip, gelişmekte olan pazarlarda faaliyet göstermeyi tercih ediyor. Bu tür ülkeler siyasi olarak riskli veya bölgesel istikrarsızlığa karşı savunmasız olabilirler. , Şirketlerin fiziksel tehlike nedeniyle bir ülkeyi terk etmek zorunda kalması gibi siyasi şiddet patlak verdiğinde , politik şiddet sigortasının kapsamından daha geniş bir teminat sağlar: Fiziksel şiddet sonucu fiziksel varlıkların zarar görmesi veya yok edilmesi Politik şiddet sonucu yabancı girişimin varlıklarının veya yabancı girişimin terk edilmesi veya yabancı girişimin faaliyetlerinin terk edilmesi
3- İthalat/İhracat Engeli Globalleşmenin kaçınılmaz bir sonucu olarak devletler veya ticaret arasındaki ekonomik rekabet, ilişkiler kötüye gittiğinde, işletmelere uygulanan ihracat ve ithalat kısıtlamaları ile ticarete zarar verecek duruma gelebilir. Son zamanlarda sık karşılaştığımız siyasi anlaşmazlıklardan kaynaklanan yaptırımlar veya diğer kısıtlamalar önemli malzemelerin tedarikini ciddi şekilde kesintiye uğratabilir veya stokları ve ürünleri erişilemez hale getirebilirler. Politik risk sigortası, ithalatçılara ve ihracatçılara ; İhracatın iş için çok önemli olduğu faaliyetlerin durdurulması Sadece ihraç edildiğinde gerçekleşebilir değere sahip olan ürünlerin kaybı durumlarında koruma sağlıyor
4- Para Birimi Dönüştürememe veya Transfer Edememe Yurtdışına yatırım yapmak, varlıklar ve operasyonlarla ilgili pek çok nedenle olduğu gibi bazen nakit akışı doğrudan hükümetin eylemi nedeniyle risk altındadır. Dahili ekonomik veya siyasi sorunlar, hükümetlerin döviz kısıtlamalarıyla tepki vermesine neden olabilir, bu durum genel karlılığa ciddi zararlar verebilir. Temettüler Hissedar kredi ödemeleri Şirketler arası borçlar Satış hasılatı bu kapsamda yer alır.
Finansörlerin risk haritalarına bakılarak geliştirilen Politik Risk Sigortası kapsamında geçtiğimiz aylarda siyasi arenada dile getirilen Korkunç/İğrenç/Tiksindirici/Gayri Meşru Borç- orijinal adıyla "Odious Debt" sigorta edilebilen riskler arasında yer alıyor.
Politik risk olarak tanımlanan Odious Debt- bazı ülkelerde yönetimlerin zamanla dışarıdan çok fazla borç almaya başladıkları ve bu borçları altyapı, eğitim veya diğer ekonomik yatırımlar için kullanmayıp kendilerinin ve etraflarındaki insanların zenginleşmesine harcadıklarını gösteren örneklerin görülmesiyle ortaya çıkıyor. Odious debt ; bir ülkenin hükümetinin yerine gelen hükûmetin, kendinden önceki yönetimin edindiği borçların devletin yararına değil; mevcut ulusal ve uluslararası yasalar dışında veya yasaları kendi işine yarayacak şekilde esnetip, yolsuzluk içinde kendilerinin ve çevresindeki bir zümrenin çıkarları için yapıldığını öne sürerek, geri ödemek istemediği borçları ifade ediyor. Bu borçlar devletin borcu olarak kabul edilmeyerek ve kişisel borç kapsamına giriyor.
Uluslararası hukukta bu tarz borçlar, zorlama altında imzalanan sözleşmelerin geçersizliğine benzerken diğer yandan iş birliği yapan ticarî kuruluşları da sorumluluk altına alıyor.
Büyük yatırım projelerinde finansörler, yatırımın kendisini sigorta ederken, bu yatırıma koydukları paranın sadece bilinen geleneksel risklerin gerçekleşmesi nedeniyle değil, siyasi değişimlerden etkilenmesine karşı da sigorta yaptırırlar. Genellikle uluslararası finans kuruluşları veya Lloyd's marketinden temin edilen Politik Risk Sigortası, uzmanlık gerektiren, son derece kendine has kuralları ve uygulamaları olan çok özel bir sigorta türüdür. Son siyasi değişimleri dikkate alarak, yurtdışında faaliyet gösteren yatırımcı ve müteahhit şirketlerimizin yabancı ülkelerdeki varlıklarını ve yatırımlarının siyasi risklerini transfer metodu olarak politik Risk Sigortasını gündemlerinde tutmalarında fayda var.
Türkiye'ye yatırım yapan yabancı şirketlerin ve proje finansmanında yer alan uluslararası banka ya da yatırım kuruluşlarının Politik Risk Sigortasını yaptırdığını belirteyim.
Herkese iyi çalışmalar.
Comments