Yazmayayım dedim ama, bu konuda yazmamak mümkün değil. Zira trafik sigortası gündemden düşmüyor, sürekli yeni bir yönetmelik, uygulama ya da haberle karşımızda.
Yine nasıl geçtiğini anlamadığımız koca bir yılı geride bıraktık.
2024 sektörümüz açısından önemli hasarlara sahne oldu. Deprem, heyelan, sel, çığ gibi birçok doğal afetin yanı sıra yangınlar, kazalar oldu. Jeopolitik konumumuz nedeniyle krizlerle de sıkça karşı karşıya kalabilen bir ülkeyiz. Küresel Risk Endeksi’nde 41. sırada olan ülkemiz “yüksek risk” grubundaki ülkeler arasında bulunuyor, doğa kaynaklı afetler bakımından ülkemizin en yüksek riski de "DEPREM".
2024 yılında ülkemizdeki sismik aktiviteler devam etti, bazı depremler kaygıyı artırdı. Kandilli Rasarhanesi Arşivinden 2024 depremleri kayıtlarına baktım. Büyüklüğüne göre 4,5 M üstü 23 deprem raporları ile yer alıyor ve aynı sayfada ülkenin tüm geçmiş depremlerini görmek mümkün.
AFAD 'ın deprem sayfasına bakarsanız dehşete kapılırsınız, an be an yıl boyunca gerçekleşen büyük küçük tüm sarsıntılar kayıtlı. Sayfaya baktığım 23 Aralık tarihine kadar 380 sismik hareket kaydedilmiş ve 7 tanesi 4,5M üzerinde. Yerin altı kıpır kıpır ve sürekli bir hareket var.
Durum böyle olunca, sigorta sektöründe depreme ilişkin mevzuat ve duyurulara bakma ihtiyacı hissettim ve hatırladıklarım dışında ek bir bilgi bulamadım: 2 İhtiyari deprem tarifesi duyurusu ve sigorta şirketleri deprem stres testi duyurusu.
Aylardır 'Zorunlu Afet Sigortası'nı (ZAS) konuşuyoruz. ZDS istatistiklerine de bakalım;
Toplam konut sayısı 20 Milyon, yaşayan poliçe sayısı, 11.2 Milyon , sigortalılık oranı %56,10!
(Deprem zamanı bu oran %58 di)
Sürekli sallanıyoruz, ama konu zorunlu deprem sigortasına gelince sigortalılık oranı artacağına düşüyor.
Bu ülkenin gerçek ve tek gündemi deprem, biz en çok ne konuşuyoruz? Trafik Sigortası!
TSB Ekim ayı istatistikleri ve 3. Çeyrek sonu hasar prim oranlarına baktım hemen;
Ekim ayında Hayat ve Hayat Dışı toplam prim üretimi 640 Milyar TL, bu geçtiğimiz yıl 370 Milyar TL imiş, büyüme %73 görünse de enflasyondan arınmış büyüme %16 .
2024 yılında Yeşil Kart hariç 20.372.673 adet poliçe ve 124,6 Milyar TL trafik primi yazılmış (SBM raporuna göre araç başı ortalama 6,797 TL). 2023 yılında poliçe adedi 18.878.226 ve üretilen prim 74 Milyar TL (araç başı ortalama prim 3.710 TL). Özetle 2024 yılında trafik poliçesi adedi %10 artmış, prim üretimi artışı ise %56.
SBM web sitesinden aldığım 2023-2025 arasında trafik ortalama primleri grafiğine göre (8 Ocak 2025 raporudur) Ocak 2024 de 6.453 TL olan ortalama prim 2025 Ocak ayı itibariye 9.410 TL olmuş ( artış %72) Tarifedeki güncellemelerin primlere etkisini Ocak ayı sonunda görebileceğiz.
Trafik sigortasında tavan fiyat uygulaması var. Bu uygulama sektörde çok tartışılıyor. SBM Aralık ayı İstanbul Otomobil kategorisinde 9 basamağın tavan fiyat ortalaması 15.183 TL.
Ülkemizde Kasım 2023 itibariyle trafiğe kayıtlı araç sayısının 31 milyon olmuş. Bunun 5,3 Milyonu İstanbul'da ve 3,5 Milyonu otomobil ( Kaynak TÜİK 2023 istatistikleri).
2024 yılı maddi hasarlı kaza tespit tutanaklarında İstanbul 248.000 adetle açık ara lider (2. sıradaki Ankara 76.000 tutanak). Emniyet Genel Müdürlüğünün 2024 Kasım ayı Trafik İstatistik Bülteni 'ne göre de İstanbul ölüm/yaralanmalı ve maddi hasarlı kazalarda da başı çekiyor.
Bu durumda trafik primlerinin en yüksek olduğu ilimiz İstanbul diyebiliriz, ortalama prim yöntemiyle ilerlemek yanıltıcı olabilir ama genel bir fikir vermesi için referans alıyorum. (Bu arada SBM tablosu o kadar uzun ve kalabalık ki, kategorilerin alt kırılımlarıyla birlikte primler listesi sonsuza kadar uzuyor.)
Hasar primi etkileyen unsurlardan biri maliyetler elbette. 2024 yılı 3. çeyrek (Eylül 2024) itibariyle 48 Milyar TL si maddi , 13 Milyar TL si bedeni hasar (Ölüm/sakatlık/ Tedavi), olmak üzere 61 Milyar TL ödenmiş hasar, Muallaklar toplamı da yaklaşık 54 Milyar TL, (devredenler hariç) 3. çeyrek sonu yazılan primlerin toplamı da 110 Milyar TL. Hasar prim oranı kazanılmış prim üzerinden hesaplanır, ama gün itibariyle yazılan primde bile %100 ü aşmış ( Daha son çeyrek istatistikleri eklenmedi. Yine SBM onarım parçası bazında maliyet raporunda 2024 Temmuz-Ağustos-Eylül de parça maliyetleri 17,3 Milyar TL.
Hasar yükü nedeniyle sigorta şirketleri bir yandan serbest tarife çağrısında bulunup, tavan fiyatlardan şikayet ederken, trafik sigortası teklifi vermemek için tabiri yerindeyse bin dereden su getirirken, hasar prim almış başını giderken , rekabet söz konusu olduğunda tavan primin altında kalan poliçeler var (Oran düşük %5 ) Bu durumda bir gariplik yok mu?
Bedeni zararlarda IBNR'ın yükü her geçen gün artarken, sürenin de çok uzun (10 yıl) olmasının şirketlerin ve doğal olarak sektörün karlılığını etkilediği en çok dile getirilen konu. TSB istatistiklerine bakarken hala devam eden hasar dosyalarında hayatını kaybeden 46bin e yakın insan olduğunu gördüm ( Her yıl olay yerinde 3500 kişi, sonra da 1500 – 2000 kişi olmak üzere yıllık 5-7bin arası). Korkunç bir sayı gerçekten.
Geçtiğimiz haftalarda TSB'yi ziyarete gittim. TSB Başkanı Uğur Gülen İspanya'daki temasları ve uygulamaya alınan BAREMO hakkında bilgi verdi. İspanya trafik sigortasında muhtelif kaynaklardaki verinin birleştirilerek, özellikle bedeni zararlardan anında haberdar oldukları ve hastanelerle entegre bir yazılım sayesinde ölüm ve sakatlık hasarlarına çok daha çabuk dahil olup IBNR süresini kontrol altına aldıkları sistemi hayata geçirmişler, 2 yılda sistem oldukça hızlı sonuçlar vermiş. Şöyle düşünün, bir trafik kazası oluyor, bu kazada ölüm ya da yaralanma olup olmadığını sigortacı o anda bilemez, bundan ancak o kaza nedeniyle bir dava açıldığında ya da talep geldiğinde haberdar olabilir. Uzun kuyruklu (long tail) Bedeni zararlar ( ölüm/sürekli sakatlık) hasarlarının ne kadar sürede çözüldüğüne bakılarak ( gerçekte hasarların neticelendirildiği süre kaç yıl? 10 yıl mı daha mı az? ) teknolojide diğer ülkelere kıyasla çok daha iyi durumda olan sektörümüz, kazalarla ilgili bilgilere çok daha hızlı ulaşabilirse, bu sayede uzlaşma ve tazminat gibi konuları daha kısa sürede sonuçlandırarak tespit edilen sürenin altına inmek hedeflenip, IBNR yükü azaltılabilir.
Bir de trafik sigortasındaki değer kaybı teminatı ve uzlaşmazlık durumunda çıkan ekstra masraflar var ki dünyada eşi benzeri yok. Değer kaybı sektörün büyük sorunlarından biri. Hasar prim oranını da ciddi anlamda etkiliyor. Araç tamir ediliyor ama rakamlarda mutabakat sağlanamadığında tahkim veya diğer mahkemelerdeki süreçler çok uzun. Bir arkadaşımın davası 2. seneyi devirdi. Elbette değer kaybı gerçek bir kayıp ama, bu kaybın en doğru hesabı ancak araç satışa çıktığında hesaplandığından mantıklı olur. Araç onarılıyor, sahibi de satmıyor ama, aracın o günkü değeri üzerinden bir kayıp miktarı hesaplanıyor. İkinci el araç satışlarındaki her türlü aşağı ya da yukarı doğru dalgalanmadan etkilenen bu uygulama sürdürülebilir görünmüyor. Üstelik geçmiş yıllar içinde iptal edilen bazı uygulamalar nedeniyle durum daha da karışık bir hal almış. Tahkim konusunda son günlerde yazılı ve sosyal medyaya yansıyan sorunların titizlikle ele alınıp düzenlemelerin yapılmasına ihtiyaç olduğu görünüyor.
Sigorta şirketleri trafik sigortası yapmadıklarında yaptırımlar var. Bazı şirketler bir süre yaptırımlara razı olup trafik sigortasından kaçınmışlar, ama bu da sürdürülebilir değil. Kaçınma genelgesinde belirtilen hususlarla ilgili tespitleri sonrasında Seddk sigorta şirketlerine cezaları uygulamış.
TSB Ekim istatistiklerindeki trafik sigortasının ana üretim kaynağı 107 Milyar TL ile acentelerden oluşuyor ve payları %76 . Komisyon oranı %8-10 arasında değişiyor. Sigortacılar trafik sigortasını çapraz satış kaynağı olarak görüyorlar ama acentelerin trafik sigortası yaptıran müşterisine başka hangi ürünü ve ne kadar satabildikleri kocaman bir soru işareti olmayı sürdürüyor. TOBB a kayıtlı 18bine yakın acente var. Bu acentelerin önemli bir kısmı da neredeyse sadece trafik sigortası satışı yapıyor.
Kimi dinlerseniz kendi perspektiflerinden hak verdiğiniz ama nedense bir türlü çözülemeyen bir konu bu trafik sigortası. Sağlık harcamaları, riskli sigortalılar havuzu gibi uygulamalarla sigorta şirketlerinin hasardaki yükü paylaştırılmaya çalışılsa da, trafik sigortasında sular bir türlü durulmuyor. Komisyonlar, IBNR yükü, teklif almada ve tahsilatta yaşanan zorluklar, tahkimde yaşananlar yüzünden ülke için son derece hayati olan konuların başında gelen DEPREM gündemde yerini alamıyor bile!
Trafikte sigortalılık oranı yüksek, çünkü insanlar yolda başlarına her an bir musibetin gelebileceğinin farkında, ayrıca sigortasız dolaşmanın cezası var ve sonuç ? Sigortasını yaptırıyor. Peki, Trafik kazası risk de, deprem değil mi? Son 30 yılda defalarca yıkılıp, binlerce can vermedik mi ?
1999 Depreminden sonra devreye giren DASK, bu konuda yaratılmış en somut çözümlerin başında geliyor. DASK internet sitesindeki verilere göre 22Milyon konutun %56 sı sigortalı. Kalan konutlar da DASK'a tabi ise, kalan %44 neden hala sigortalı değil ?
Adı zorunlu bir poliçe ama yaptırmasanız da oluyor. Nasıl zorunluluk bu?
Yenilenmeyen ZDS poliçelerinin peşine düşülmeli. Neden yenilenmiyor? Elektrik, gaz ve suya abone olmak için ZDS poliçesi gerekliyse, abonelikler nasıl devam ediyor? Bir aracın trafik sigortası olmadığı tespit edilirse ne olduğunu hepimiz biliyoruz, araç trafiğe çıkamaz, üstelik aracı tekrar trafiğe çıkarmak için bir sürü prosedüre katlanmak zorunda kalıyoruz. Benzer şekilde abonelik devamı için konutun geçerli bir ZDS sigortasının olması şart olsa mesela ? ( Duyduğuma göre bekleyen ZAS taslağında bazı yaptırımlar söz konusuymuş)
Kiracılar için de kontratlara ZDS koşulu eklenerek ev sahiplerine sigorta sorumluluğu konabilir. Hatta bu masrafı yıllık kira geliri vergisinden de düşebilirler ( bu da teşviği olsun)
Devlet primlere katkıda bulunabilir, ( BES'te Tarsim de devlet katkısı var) Devletin sağlayacağı prim katkısı , eminim büyük bir afette karşı karşıya olduğumuz milyarca dolarlık sigorta açığının oldukça altında olacaktır.
2023 depremlerinde, artık Herkesin Bildiği Harita başlıklı yazımda belirttiğim gibi deprem bölgesinde ZDS oranı %49 du. Aynı illerin son DASK interaktif deprem haritasındaki sigortalılık oranına bakalım;
Bu istatistikler DASk'a tabi bina sayıları üzerinden hesaplanıyor. Oran yine düşük, yine düşük
E-Devlet'te kendimize ait ne varsa görüyoruz. Bir bireyin yaptırması gereken zorunlu sigortaları için bir bireysel/vatandaş zorunlu ve isteğe bağlı sigorta cüzdanı (wallet) oluşturulup e-devletten denetlenebilir mi ? Bu devirde mümkün, zaten hali hazırda adımıza olan poliçeleri e-devlette görebiliyoruz. Mesela aracı olanın evi varsa, ZDS'si var mı yok mu görmek mümkün olmaz mı ? Peki bir vatandaşın, kendine ait varlıkları, ya da yaptığı işi gereği yaptırması gereken zorunlu sigortaları varsa, hepsini yaptırması , yaptırmıyorsa karşılığında bir yaptırımı olması gerekmez mi? "Zorunlu poliçeler birbirinin "mütemmim cüz" ü yani ayrılmaz parçaları olarak değerlendirilemez mi? Sonuçta zorunlu poliçeler değil mi?
Uzun lafın kısası nereden baksak trafik sigortası sorunu her geçen gün büyüyor ve palyatif çözümler çare olmuyor. Trafik şirketlerin karlılığını etkilerken, hem ürün, hem hizmet, hem de insan kaynağı politikalarını olumsuz etkiliyor. Bu kadar olumsuzluğa rağmen tekliflerdeki primlerle şaşırtanlar da var. Şirketler bir anda çılgın gibi trafik satışı yapmaya başlayınca kafalar karışıyor. Hem bu ülke için hem de sektör için yıllardır dillere pelesenk olmuş, bu duruma radikal yaklaşmak gerekiyor.
Son habere göre İtalya, 1 Ocak'tan itibaren, işletmelere de doğal afetlere karşı sigorta yaptırma zorunluluğu getirmiş. Ülkemizde işletmeler için deprem teminatı isteğe bağlı yapılıyor. Ekonomik olarak güçlü olan pek çok devlet bugünlerde zorunlu sigortaları daha çok konuşmaya ve vatandaşlarını teşvik etmeye odaklandı. Çünkü görünen köy kılavuz istemez. Hem koruma açığını düşürmek hem de sigorta sektörünün dayanıklılığını korumak ve sürdürülebilirlik için konuya uzun soluklu yaklaşıyorlar.
Yazının başlarında sektörün depremle ilgili mevzuat ve tarife duyurularını yazmıştım. Trafik sigortasında ise SEDDK 2024 yılında, 26 Aralık tarihine kadar 16 adet duyuru yapmış ( Bir kısmı düzenli prim artışlarıyla ilgili). SEDDK sayfasından bulduklarımı yazının altındaki listede bulabilirsiniz. SEDDK, TSB, SBM, sigorta şirketleri, acenteler tarafından harcanan mesaiye bakar mısınız?
Dünya farklı bir gündemi konuşuyor, biz trafik sigortası sarmalında sıkıştık kaldık, çıkamıyoruz. Diğer ihtiyaçlara, konulara yeterince eğilemiyoruz; yeni ürün ve hizmetlere ayrılan zamandan çalınıyor, operasyonlar verimsizleşiyor, gelecekteki fırsatları kaçırıyoruz.
Şu trafik poliçesine harcadığımız zamanımızı, kaynaklarımızı, enerjimizi asıl konulara yönlendirebilirsek başta asıl hizmet alması gereken toplum yani vatandaşlar- sigortalılar ve herkesin hayrına olacak.
Fırsat buldukça ZDS ve ZAS hakkındaki gelişmeleri paylamaya çalışıyorum. Neredeyse 1 yıldır konuştuğumuz çok daha geniş kapsamlı ZAS 2025'in en önemli değişimlerinden biri olacak. Taslağı hazır olan ZAS uzun süredir kanun yapıcıların masasında. Genişletilmiş teminatları ile pek çok vatandaşın sigorta yaptırmasına da vesile olacak.. Üstelik ZAS, hali hazırda güvencesi olmayan pek çok sigortalının ve genişleyen kapsamıyla konutun sigorta edilmesi yoluyla toplumsal büyük bir fayda da sağlayacak. DASK, ZAS taslağının içinde prim ödemelerinden, yenilemeye pek çok konuda alternatifler de geliştirmiş. Bu konudaki her gecikme bence önemli bir kayıp. Toplumum faydasına bu sigortanın devreye alınması umarım daha fazla gecikmez ve poliçe adetlerini artırma ve yenilemeleri korumaya yönelik tedbirlerle hemen başlar. Bu dileğim aynı zamanda zorunlu olan tüm sigortalar için de geçerli.
Bizim en büyük riskimiz "deprem" ama başrolde yine "trafik" var.
Umarım 2025 yılında trafiği daha az konuşuruz.
Güvenli günler dilerim.
SEEDK Motorlu Taşıtlar Zorunu Sorumluluk hakkındaki 2024 duyuru ve genelgeleri
11 Ocak 2024-
Araç gruplarına göre azami primlerin %10 artırılmasına dair genelge https://www.seddk.gov.tr/upload/2024-2%20say%C4%B1l%C4%B1%20Genelge.pdf
18 Ocak 2024
Poliçe düzenlemekten kaçınma hakkında genelgede değişiklik
https://www.seddk.gov.tr/upload/2024-4%20say%C4%B1l%C4%B1%20Genelge.pdf
1 Şubat 2024
Yine poliçe düzenlemekten kaçınma hakkında genelgede değişiklik
14 Şubat 2024
Mevcut poliçenin bitiminin 14 gün öncesinden yeni dönem için geçerli olacak poliçe düzenlenmesine dair değişiklik
https://www.seddk.gov.tr/upload/2024-2-Say%C4%B1l%C4%B1-Sekt%C3%B6r-Duyurusu.pdf
3 Nisan 2024- Primlerin Mayıs ayında %3 artmasına dair genelge https://www.seddk.gov.tr/upload/202331%20Say%C4%B1l%C4%B1%20Karayollar%C4%B1%20Motorlu%20Ara%C3%A7lar%20Zorunlu%20Mali%20Sorumluluk%20Sigortas%C4%B1%20Primlerine%20%C4%B0li%C5%9Fkin%20Genelgede%20De%C4%9Fi%C5%9Fiklik%20Yap%C4%B1lmas%C4%B1na%20Dair%20Genelge.pdf
7 Mayıs 2024 Primlerin Haziran ayında %3,25 artmasına dair genelge
https://www.seddk.gov.tr/upload/Genelge%20Birle%C5%9Ftirilmi%C5%9F%20-%20Copy%201.pdf
6 Haziran 2024 Primlerin Temmuz ayında %3,5 artmasına dair genelge
11 Temmuz 2024 Ağustos ayında primlerde değişim olmayacağını belirten genelge
https://www.seddk.gov.tr/upload/Genelge%20-%20De%C4%9Fi%C5%9Fiklikler%20%C4%B0%C5%9Flenmi%C5%9F.pdf
7 Ağustos 2024 Primlerin Eylül ayında %2 artmasına dair genelge https://www.seddk.gov.tr/upload/2024-19%20De%C4%9Fi%C5%9Fiklikler%20%C4%B0%C5%9Flenmi%C5%9F.pdf
29 Ağustos 2024 Trafik sigortasına paket poliçe , ek teminat uygulanması hakkında duyuru
https://www.seddk.gov.tr/upload/2024-3_Sayili_Sektor_Duyurusu.pdf
4 Eylül 2024 Primlerin Ekim ayında % 3,5 artmasına dair genelge https://www.seddk.gov.tr/upload/2024-23%20De%C4%9Fi%C5%9Fiklikler%20%C4%B0%C5%9Flenmi%C5%9F.pdf
4 Eylül 2024
Değer Kaybı eksper atamalarına dair duyuru https://www.seddk.gov.tr/upload/2024-4_Say%C4%B1l%C4%B1_Sekt%C3%B6r_Duyurusu.pdf
10 Eylül 2024 Primlerin Kasım ayında % 2,5 artmasına dair genelge
8 Kasım 2024 Primlerin Aralık ayında 1,7 artmasına dair genelge
https://www.seddk.gov.tr/upload/2024-28%20say%C4%B1l%C4%B1%20Genelge.pdf
12 Aralık 2024 Prim Özsermaye Katsayı uygulamasına dair genelge
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/12/20241226-5.htm
Resmi Gazete’de yayımlanan düzenleme ile zorunlu trafik sigortası teminat limitlerinde %50 oranında artış yapıldı.🔹 Maddi Zarar Teminatı: 200.000 TL’den 300.000 TL’ye yükseltildi.🔹 Bedeni Zarar Teminatı: 1.800.000 TL’den 2.700.000 TL’ye çıkarıldı.
13 Aralık 2024
Yeni Trafik tarifesi Resmi Gazete
ve ekleri
Yorumlar